تاریخچه بستنی جلاتو از زمان تبدیل یخ ساده به یک دسر خوشمزه، طولانی و پرفراز و نشیب است. این فراز و نشیب امروزه این دسر محبوب را در میان دسرها به یک شگفتانه تبدیل کرده است.
جلاتو یکی از محبوب‌ترین محصولات صادراتی ایتالیا در جهان است. همه این نکته را می دانند که این محصول از ایتالیا می‌آید، اما ممکن است خیلی‌ها آگاه نباشند این محصولی با سابقه طولانی است که با تاریخچه غذاهای ایتالیایی درهم‌آمیخته است.
بستنی یکی از خوشمزه‌ترین و لذیذترین دسرهای دنیاست. این دسر در رنگ‌ها، طعم‌ها و شکل‌های جذاب و هیجان‌انگیز تهیه می‌شود. در بین تمام انواع بستنی، جلاتو که آن را با نام بستنی ایتالیایی می‌شناسیم محبوبیت بیشتری دارد و در سرتاسر دنیا مصرف می‌شود.
جلاتو از کلمه لاتین جلاتوس به معنای یخ و سرد استخراج شده و در زبان ایتالیایی به معنای بستنی است. اما باید بدانید که جلاتو با بستنی معمولی تفاوت دارد و این تفاوت در طرز تهیه و آماده سازی آن است.
البته برای صحبت در مورد ابداع این دسر خوشمزه و تاریخچه جلاتو باید به هزاران سال پیش برگردیم. شاید دشوار باشد تصور کنید که آتشفشان اتنا از منابع اصلی ایجاد یکی از محبوب‌ترین دسرهای عصر حاضر باشد. اما بیش از 5000 سال پیش این مکان به توسعه دسرهای منجمد کمک فراوانی کرد.
برای اولین بار، فرهنگ‌های آسیایی کشف کردند که می‌توانند یخ خرد شده و طعم دهنده‌ها را مصرف کنند. پانصد سال بعد، فراعنه مصر در رسمی به میهمانان خود یک فنجان یخ شیرین با آب میوه هدیه می‌کردند. بعداً رومی‌ها آیین خوردن یخ‌های آتشفشان اتنا را با عسل اجرایی کردند.
تاریخچه جلاتو یا بستنی ژلاتو حدود ۲۰۰۰ سال پیش و در زمان امپراتوری رم باستان آغاز شد. در آن زمان طبقه اشراف و شهروندان مرفه و ثروتمند به دنبال راهی بودند تا کمی از گرمای تابستان کم کنند و خود را خنک کنند!
به همین دلیل در طول زمستان برف و یخ از کوه‌ها جمع آوری و متراکم می‌شد و آنقدر فشرده می‌شد تا به صورت مکعب‌های یخی و متراکمی در بیاید.
در طول تابستان این یخ‌ها را با انواع میوه‌ها و مواد دیگر طعم دار می‌کردند و به این ترتیب صنعت بستنی در دنیای باستان متولد شد! البته در آن زمان به دلیل فرآیند سخت و مشکل تهیه بستنی، این دسر مختص طبقه اشراف و ثروتمندان جامعه بود.
با فروپاشی امپراتوری رم باستان سنت گرانقیمت و لاکشری بستنی خوردن هم در ایتالیا متوقف شد. البته این سنت هیچ وقت به طور کامل از بین نرفت و همچنان ثروتمندان جامعه برف و یخ‌های زمستان را با میوه‌های مختلف طعم دار می‌کردند.
بستنی به شکل امروزی ۱۰۰۰ سال بعد بود که در ایتالیا به وجود آمد. یکی از افرادی که نقش مهمی در رونق صنعت بستنی سازی داشت مارکو پولو بود. داستان‌ها و ماجراهای شنیدنی از سفر مارکوپولو به چین راهی جدید پیش روی آشپز های خلاق ایتالیایی قرار داد.
در بین این داستان ها طرز تهیه بستنی چینی که از یخ تراشیده شده تهیه نمی‌شد خیلی مورد استقبال واقع شد. در این رسپی استفاده از شیر (مثل بستنی‌های امروزی) یک دسر خوشمزه تازه را معرفی می کرد.
این خلاقیت جرقه‌ای در ذهن بستنی سازان ایتالیایی به وجود آورد و به این ترتیب بستنی ایتالیایی به شکل و ظاهری که می‌شناسیم و با نام بستنی جلاتو متولد شد.
اسناد و مدارک تاریخی نشان می‌دهد که ایتالیایی‌ها از قرن‌های ۱۵ و ۱۶ بستنی جلاتو مصرف می‌کردند. به ویژه بعد از اینکه معمار ایتالیایی به نام برناردو بونتالنتی تصمیم گرفت تکنیک پیشرفته‌ای برای تولید و انجماد بستنی به وجود بیاورد.
سنت و طرز تهیه بستنی با استفاده از شیر بعد از ازدواج کاترین دو مدیسی و شاه هنری دوم فرانسه به سایر کشورهای اروپایی هم گسترش پیدا کرد و موجب تحول در صنعت بستنی سازی شد.
اما مهم‌ترین نقطه عطف در تاریخ بستنی جلاتو در سال ۱۶۸۶ اتفاق افتاد. در این زمان که نقطه عطفی در تاریخچه جلاتو به حساب می آید، ماهی گیری سیسیلی به نام فرانچسکو پروکوپیو دی کولتلی (Francesco Procopio dei Coltelli) تصمیم گرفت که نخستین دستگاه بستنی سازی را اختراع کند.
او اولین نفری بود که فروش بستنی به عموم مردم را آغاز کرد و کافه‌ای به نام کافه پروکوپ در پرایس تاسیس کرد. این کافه به سرعت به یکی از مشهورتین پاتوق‌های ادبی فرانسه تبدیل شد. ماشینی شدن بستنی سازی و پیشرفت‌هایی که در تکنولوژی ساخت بستنی به وجود آمد این دسر خنک و دلچسب را به مرور وارد زندگی مردم عادی کرد.
در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ جلاتو کم کم توسط فروشنده‌های دوره گرد و اغذیه فروشی‌های سیار به فروش رسید و به این ترتیب به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شد.
از آن زمان، جلاتو شروع به تسلط ذائقه مردم در سراسر جهان کرد. در ایالات متحده از سال 1770 پس از معرفی جیووانی بیاسیولو، این بستنی ایتالیایی به این قاره راه یافت.
در این مرحله از تاریخچه جلاتو، دو نوع از این بستنی ایتالیایی وجود داشت. یکی با مخلوط کردن آب با میوه‌هایی مانند لیمو و توت فرنگی (که بعد ها به سوربتو معروف شد) و دیگری با مخلوط کردن شیر با دارچین، پسته، قهوه یا شکلات.
بعدتر به دلیل اختراع فریزر دستی و متعاقب آن تولد صنعت بستنی روند رشد بستنی جلاتو متوقف شد. بستنی‌های معمولی (که حاوی هوا بیشتری بود)، جای جلاتو را گرفت.
با این حال، امروزه، جلاتو یکی از گرم‌ترین کالاها در بازار دسرهای خنک است. این دسر فصل جدیدی از موفقیت نوآوری را در تاریخ آشپزی به ثبت رسانده است.
3000 سال قبل از میلاد
فرهنگ‌های آسیایی کشف می‌کنند که می‌توانند یخ خرد شده و طعم دهنده‌ها را مصرف کنند
2500 سال قبل از میلاد
فراعنه مصر به میهمانان خود یک فنجان یخ شیرین شده با آب میوه هدیه می‌کنند
سال 1500-1550
رومی‌ها عادت کردند یخ کوه اتنا را با عسل مصرف کنند.
سال 1550-1600
بونتالنتی یک ضیافت برای پادشاه اسپانیا آماده می‌کند و جلاتو برای اولین بار سرو می‌کند.
سال 1686
فرانچسکو پروکوپیو، از پالرمو به پاریس نقل مکان و یک کافه باز می‌کند. وی باعث مشهور شدن بستنی جلاتو در سراسر اروپا می‌شود.
سال 1770
جیووانی باسیولو جلاتو را در نیویورک معرفی می‌کند.
سال 1846
فریزر دستی در آمریکا اختراع و روش تهیه دسر منجمد را به شیوه امروزی صنعت بستنی تغییر می‌دهد.
سال 1967
لوسیانو رابونی اولین محصول جلاتو را ایجاد می‌کند.
